ရာသီဥတု ေျပာင္းတာနဲ႔ ေလရဲ႕ အပူခ်ိန္နဲ႔ စိုထိုင္းမႈလဲ မတူေတာ့တာ ျဖစ္လာတယ္။ မိုးရာသီ ဝန္းက်င္ သစ္မွာ ျမဴးတူး၊ ေပါက္ပြါးၾကမဲ့ ပိုးေတြကလဲ တမ်ိဳးတမ်ိဳး ျဖစ္လာတယ္။ ကူးစက္ေရာဂါေတြဟာ အသက္ရွဴ လမ္းေၾကာင္း နဲ႔ အစာလမ္းေၾကာင္းေတြကေန ဝင္လာႏိုင္တယ္။ အမ်ားဆံုးက အေအးမိတာ၊ တုပ္ေကြး နဲ႔ အသက္ရွဴလမ္း အေပၚပိုင္း ကူးစက္ေရာဂါေတြ ျဖစ္တယ္။ အသက္ရွဴလမ္းကေနဝင္လာႏိုင္တာေတြက အမံႈအမႊားေလးေတြအေနနဲ႔ ဝင္တာရယ္ ေရာဂါရွိေနသူနဲ႔ Direct contact တိုက္ရိုက္ ထိေတြ႔ရာကေန ဝင္တာရယ္လို႔ ရွိတယ္။
• အေအးမိတာနဲ႔ အသက္ရွဴလမ္း အေပၚပိုင္း ကူးစက္ေရာဂါေတြဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ကေနျဖစ္ေစတယ္။ မဆိုးၾကဘဲ သူ႔ဖါသူ ေပ်ာက္သြားႏိုင္တယ္။ မဆိုးဘူးဆိုေပမဲ့ ႏူမိုးနီးယားျဖစ္ရင္ေတာ့ ဆိုးတယ္။
• တုပ္ေကြးကေတာ့ ဆိုးတတ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြက အေအးမိတာနဲ႔ တူသေလာက္ဘဲ။ (ဗိုင္းရပ္စ္) ကေနျဖစ္ေစတာလဲ တူတယ္။ အမ်ိဳးအစား (ေအ) နဲ႔ (ဘီ) ဆိုျပီးရွိတယ္။ Influenza A (H1N1) virus ဆိုတာက အသစ္ေပၚလာတာ ျဖစ္တယ္။
• မိုးရာသီမွာ တျခား ကူးစက္ေရာဂါေတြလဲ သတိထားၾကရပါအံုးမယ္။
• ျခင္ကေနတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ေရာဂါေတြထဲမွာ ငွက္ဖ်ားလဲပါတယ္။
• (DHF) ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကိုေတာ့ လူအေတာ္မ်ားမ်ား သတိထားမိၾကမွာပါ။ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး (ဗိုင္းရပ္စ္) ပိုးဟာ ေရေသမွာေပါက္ပြါးတတ္တဲ့ Aedes mosquito အမ်ိဳးအစား ျခင္မကိုက္ရာကေန ကူးစက္တယ္။ သူ႔အလိုလို ေပ်ာက္ႏိုင္ေပမဲ့ တခ်ိဳ႕ ေသဆံုးတဲ့အထိ ဆိုးတယ္။
• Chikungunya (ခ်စ္ကင္း-ဂြန္ညာ) ကို နာမည္ေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ေခၚၾကတယ္။ ေခတ္မီေအာင္ “ဆင္ျဖဴေတာ္တုပ္ေကြး” လို႔ နာမည္ေပးသင့္တယ္။
• အစာလမ္းေၾကာင္းေတြကေန ဝင္လာႏိုင္တာေတြေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္မယ္၊ အန္မယ္။ (ဗိုင္းရပ္စ္) ကေန ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ဓါတ္ဆာေရနဲ႔ ရတယ္။ ပိုးေသေဆး မလိုဘူး။
• ျဖစ္ေစတဲ့ပိုးက ဗက္တီးရီးယား ဆိုရင္ ပုိဆိုးတယ္။ ဥပမာ တိုက္ဖြိဳက္ျဖစ္ေစတဲ့ Salmonella နဲ႔ ဝမ္းကိုက္ေစတဲ့ Shigella ပိုးေတြ ျဖစ္တယ္။ ကိုယ္ပူမယ္။ ပိုးေသေဆး၊ ပဋိဇီဝေဆးလိုတယ္။ ဆိုးဝါးရင္ ေဆးရံုတင္ကုသရတယ္။ ဓါတ္ဆားေရ နဲ႔ မႏိုင္ရင္ Drip ေသြးျပန္ေၾကာထဲ ေဆးသြင္းရတယ္။ သြင္းရတဲ့ေဆးကလည္း ဓါတ္ဆားေရပါဘဲ။
• အဆိုးဆံုး ကူးစက္ေရာဂါတခုကေတာ့ Vibrio cholerae bacteria ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ကာလဝမ္းေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ ေသဆံုးတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္သလို လူေတြ အမ်ားၾကီးကို ျမန္ျမန္ၾကီး ကူးစက္ေစႏိုင္တယ္။ ေဆးရံုေတြမွာ ကုတင္မေလာက္၊ ေဆးမေလာက္ ျဖစ္ေစတယ္။
• Leptospirosis ဆိုတာ တိရစၧာန္ အညစ္အေၾကးေတြကေနတဆင့္ ကူးစက္တယ္။ ေက်ာက္ကပ္၊ အသဲ၊ ဦးေႏွာက္ေျမွးေတြကို ထိခိုက္မယ္။
• ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ အျဖစ္မ်ားလွတဲ့ အသဲေရာင္ (ေအ) ဗိုင္းရပ္စ္ အမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္။ ျဖစ္လာရင္ အစားအေသာက္ပ်က္၊ အန္ခ်င္၊ မအီမသာျဖစ္၊ ဗိုက္နာ၊ ကိုယ္ပူမယ္။ မ်က္စိ-ဆီး-အသားေတြ ဝါလာမယ္။
• (ဖန္းဂတ္စ္) မိႈပိုးကေန ျဖစ္ေစတဲ့ ဝဲ-ယားနာလဲ ရာသီဥတု စြပ္စိုခ်ိန္မွာ ထူေျပာႏိုင္တယ္။ စိုထိုင္းထိုင္းျဖစ္တာကို ဒီအေကာင္ငယ္ေလးေတြကၾကိဳက္တယ္။
• ကေလး-လူၾကီး၊ ဟိုကယား၊ ဒီကယားျဖစ္ၾကမယ္။ ယားလို႔ ကုပ္မိမယ္။ ကုပ္ရာကေန (ဗက္တီးရီးယား) ဝင္မယ္။ အနာျဖစ္မယ္။ ျပည္တည္မယ္၊ ဒီရာသီေျပာင္းခါစ၊ ေဆးရံု-ေဆးခန္းေတြမွာ အနာခြဲေပးရတာေတြ သိပ္မ်ားတယ္။
ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ -
1. ထီး၊ မိုးကာအကႌ် သြားေလရာ ယူေဆာင္ပါ။
2. လူစုလူေဝး လူထူထပ္တဲ့ေနရာေတြ တတ္ႏိုင္သေလာက္ ေရွာင္ရွားပါ။
3. ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေျခရာမွာ ဖံုးအုပ္ျပီးလုပ္ပါ။ လက္ကိုင္ပုဝါ၊ (တစ္ရွဴး) သံုးပါ. ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်ေနသူ၊ ေနမေကာင္း ျဖစ္ေနသူေတြနဲ့ ထိကပ္တာ ေရွာင္ရွားပါ။
4. ေရကို သန္႔တာေသာက္ပါ။ ေရေႏြးက်ိဳေသာက္ပါ။ ေရသန္႔ဗူးကေရ ေသာက္ပါ။
5. ျခင္ မေပါက္ေအာင္၊ ေရေသမထားပါနဲ႔၊ ကား-ဆိုင္ကယ္-စက္ဘီး တာယာေဟာင္းေတြမွာ ေရရွိမေန ပါေစနဲ႔။ အိမ္အနီးအနားမွာ ေရေအာင္းေနတာ မရွိေစနဲ႔။ တခ်ိဳ႕ျခင္ေတြက ေရသန္႔ကိုၾကိဳက္တယ္။ တခ်ိဳ႕ျခင္ေတြက ေရပုပ္မွာသာ ေပါက္ဖြါးတယ္။ ျခင္အကိုက္ မခံရေအာင္ လက္ရွည္၊ ေျခရွည္ဝတ္ဆင္ပါ။ ျခင္ေထာင္နဲ႔သာ အိပ္ပါ။ ျခင္ကာကြယ္ေရး လိမ္းေဆး (ရီပဲလင့္) လိမ္းေနပါ။
6. တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရး ပိုဂရုစိုက္ပါ။ လက္ကို ဆပ္ျပာနဲ႔ ေဆးေၾကာပါ။ ေရၾကီး-ေရလွ်ံတဲ့ေနရာမွာ ေရဆင္းမခ်ိဳးနဲ႔။ ေရမကူးနဲ႔။ ေရခ်ိဳးျပီး ေျခာက္ေသြ႔ေအာင္လုပ္ပါ။
7. မိႈေဘးရန္ကေန ကာကြယ္ေအာင္ ဆံပင္ေရစိုတာကို ေျခာက္ေသြ႔ပါ။ အဝတ္အစားေတြ ေျခာက္တာနဲ႔ လဲဝတ္ပါ။ ကိုယ္ကိုလဲ ေျခာက္ေသြ႔ေစပါ။ ေခါင္း မၾကာခဏေလွ်ာ္ေပးပါ။ စိုေနတံုးမွာ ေခါင္းမဖီးပါနဲ႔။
8. စားေသာက္ဆိုင္ သန္႔တာေရြးပါ။ လမ္းေဘးေစ်းသည္ဆီက အစာေတြကို ေရွာင္ပါ။ အစားအေသာက္ ေတြကို (အင္းဆက္) ေကာင္ေတြ မလာေစေအာင္ ဖံုးထားပါ။
9. ဗီတာမင္ (ေအ) ၾကြယ္ဝတဲ့ အသီးအႏွံေတြ စားေပးပါ။ မံုလာဥဝါ၊ ဟင္းႏုႏြယ္ရြက္၊ ကန္စြန္းဥ။ ဗီတာမင္ (စီ) ၾကြယ္ဝတဲ့ အသီးအႏွံေတြစားေပးပါ။ ခ်ဥ္တဲ့အရသာရွိတဲ့ အသီးေတြ၊ သံပရာသီး၊ ေရွာက္ သီး။ စြပ္ျပဳတ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာက္ပါ။
10. Influenza တုပ္ေကြး နဲ႔ Hepatitis A အသဲေရာင္ (ေအ) ကာကြယ္ေဆးေတြ ထိုးထားပါ။
Credit: Dr. တင့္ေဆြ
ဤစာဖတ္သူမ်ားအားလံုးက်န္းမာခ်မ္းသာၾကပါေစလို႔ေ႐ႊခ်စ္သူမွဆုေတာင္းေမတၱာပို႔သေပးပါတယ္။
မွ်ေဝေပးျခင္းဟာလည္းေမတၱာတစ္မ်ိဳးပဲမို႔ မွ်ေဝေပးပါေနာ္...
