အမ်ားျပည္သူလူထုကို မဆိုထားပါလင့္။ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ား ကိုယ္တိုင္ပင္ မြမ္းမံသင္တန္း မ်ား၊ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ား အတြက္ အထူးရည္႐ြယ္သည့္ စာ ေစာင္မ်ား၊ သီးသန႔္ဂ်ာနယ္မ်ား ထုတ္ေဝျဖန႔္ခ်ိႏိုင္မႈမွာ ျဖစ္တည္ သင့္သေလာက္ မျဖစ္တည္ႏိုင္ ေသး။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ အသစ္၊ အ သစ္ေသာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ေတြ႕ရွိခ်က္ ဗဟုသုတမ်ားကို ဆင့္ပြားသိရွိရန္ ၾကန႔္ၾကာေႏွာင့္ေႏွး ေနတတ္ေပသည္။
ယခု ကြၽန္မအေနျဖင့္ အေၾကာင္းအရာ တစ္ခုကို ေျပာျပလို သည္။ ၂၀၁၄ ေဖေဖာ္ဝါရီလအ တြင္းက ျဖစ္သည္။ ကြၽန္မ၏ မိတ္ေဆြျဖစ္ေသာ စက္မႈ (၁) ဝန္ႀကီး ဌာနမွ ကြၽမ္းက်င္အဆင့္ (၃) တာ ဝန္ထမ္းေဆာင္ေနသူ ကိုႀကီး ေမာင္ဆိုေသာ ဝန္ထမ္းငယ္တစ္ ဦးသည္ ေနအိမ္အနီး စက္ဘီးစီး ရာမွ လဲက်ၿပီး ေပါင္က်ိဳးသြား ခဲ့သည္။ သူသည္ ရန္ကုန္ေဆး႐ုံ ႀကီးသို႔ ေရာက္ရွိသြားၿပီးေနာက္ က်ိဳးသြားေသာ ေပါင္တံ႐ိုးကို ခြဲ စိတ္ကုသရန္ ခြဲစိတ္ခန္းသို႔ ဝင္ရ မည္။ ေသြးအားနည္းေန၍ ေသြး သြင္းရန္ ေသြး ႏွစ္ပုလင္းလိုအပ္ သည္။ ထို႔အတြက္ ေသြးလႉရွင္ကို ရွာေဖြေပးရမည္ဟု ဆိုသည္။
ကိုႀကီးေမာင္၏ ေသြးမွာ (AB, Rh-) ေသြးျဖစ္သည္။ ကို ႀကီးေမာင္အတြက္ ေသြးရရွိရန္ ကိုႀကီးေမာင္၏ ညီအရင္း ႏွစ္ ေယာက္ကို ေသြးအမ်ိဳးအစားခြဲ ၾကည့္ရာ သူတို႔လည္း (AB, Rh-)ေသြးမ်ားပင္ ျဖစ္ေန၍ ေသြးလႉ ဘဏ္သို႔ ကိုႀကီးေမာင္အတြက္ ေသြးလႉပါမည္ဟု သြားေရာက္ စာရင္းေပးခဲ့ရာ ေသြးလႉဘဏ္ရွိ ဓာတ္ခြဲဝန္ထမ္းမ်ားက ညီအစ္ကို ေမာင္ႏွမအခ်င္းခ်င္း၏ ေသြးကို ေသြးအုပ္စုတူညီေသာ္လည္း ေပး သြင္းရန္ မသင့္ေလ်ာ္ဟု ဆိုကာ လက္ခံရန္ ျငင္းဆန္ခဲ့သည္။
ဒီလိုႏွင့္ ကိုႀကီးေမာင္ႏွင့္ ေသြး အမ်ိဳးအစားတူညီေသာ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္း မေတာ္စပ္သည့္ အျခားသူစိမ္းေသြးလႉရွင္ မ်ား၏ (AB, Rh-) ေသြးကို မရအရ ရွာေဖြရင္း ခြဲစိတ္ကုသခံ ယူႏိုင္ရန္ ႏွစ္ပတ္တိတိ ေစာင့္ဆိုင္းခဲ့ ရသည္။ ယခင္ကမူ ေဆြမ်ိဳးသား ခ်င္းေတာ္စပ္သူပင္ ျဖစ္ေစ၊ ေသြးသားမေတာ္စပ္သူ သူစိမ္းပင္ျဖစ္ေစ ေသြးအမ်ိဳးအစား တူညီလွ်င္ ေပးသြင္းခဲ့ၾကစၿမဲ။ ယခုေတာ့ ထို သို႔ မဟုတ္ေတာ့ၿပီ။
ထိုအေၾကာင္းအရာသစ္ကို ကြၽန္မလည္း ဓာတ္ခြဲပညာရွင္တစ္ ေယာက္အေနႏွင့္ စိတ္ဝင္စားမိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၂၀၁၅ ေမလ ၃ ရက္ေန႔က ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ မင္းရဲ ေက်ာ္စြာလမ္းရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံစက္ မႈလုပ္ငန္းရွင္မ်ားႏွင့္ ကုန္သည္ ႀကီးမ်ားအသင္းတိုက္မွာ ျပဳလုပ္ က်င္းပေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံေရာဂါ ရွာေဖြေရး ဓာတ္ခြဲကြၽမ္းက်င္သူ မ်ားအသင္း (MMTA)၏ ဒုတိယ အႀကိမ္ေျမာက္ စာတမ္းဖတ္ပြဲကို တက္ေရာက္နားေထာင္ ျဖစ္ခဲ့ သည္။ ထိုစာတမ္းဖတ္ပြဲမွာ MMTA မွ စာတမ္းအေတာ္မ်ားမ်ားကို ဖတ္ရႈခဲ့ၾကေသာ္လည္း က်န္စာတမ္းမ်ားမွာ အမ်ားျပည္သူ သိရွိရန္ သိပ္မလိုအပ္လွဘဲ ကြၽမ္းက်င္သူမ်ားႏွင့္သာ သက္ ဆိုင္ေသာ စာတမ္းမ်ား ျဖစ္သည္။
MMTA မွ ဖတ္ၾကားခဲ့ေသာ စာတမ္းမ်ားအနက္ မႏၲေလးျပည္ သူ႔ေဆး႐ုံႀကီး ေသြးလႉဘဏ္၏ ေရာဂါရွာေဖြေရးဓာတ္ခြဲဘက္ ဆိုင္ရာအရာရွိ ေဒၚစိုးစံဝင္းဖတ္ ၾကားခဲ့ေသာ (Say “NO” to Relative, s Blood) စာတမ္းပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားကိုမူ အမ်ား ျပည္သူသိရွိသင့္သည္ဟု ယူဆ၍ မွ်ေဝေပးပါရေစ။
Say “NO” to Relative,s Blood ဆိုသည့္ စကားရပ္မွာ တကယ္ေတာ့ ေသြးသြင္းကုသခံ ယူရမည့္ လူနာမ်ားအတြက္ ေသြး လိုအပ္လာလွ်င္ လူနာႏွင့္ ေဆြမ်ိဳးေတာ္စပ္သူတို႔၏ ေသြးကို ဓာတ္ခြဲ ဝန္ထမ္းမ်ားက လက္မခံႏိုင္ ေၾကာင္း ျငင္းဆိုၾကရန္ ဓာတ္ခြဲ ပညာရွင္မ်ားအား ၫြန္ၾကားထားေသာ စကားလုံး ျဖစ္သည္။
အဘယ္ေၾကာင့္နည္း။ ယ ခင္က လက္ခံခဲ့ၿပီး ယခုဘာ ေၾကာင့္ လက္မခံရသနည္း။ ရွင္း လင္းေအာင္ေျပာျပရပါလွ်င္ ေဆး ပညာ၏ အသစ္ေတြ႕ရွိမႈေတြ ေၾကာင့္ လက္မခံသင့္၍ လက္မခံရျခင္းဟုသာ ေျဖရပါလိမ့္မည္။ ယခင္က ေသြးသြင္းကုသရာမွာ ေသြးသြင္းကုသခံရမည့္ လူနာႏွင့္ ေသြးလႉရွင္တို႔အၾကားမွာ ABO ႏွင့္ Rh ေသြးအုပ္စုတူညီျခင္း၊ မတူညီျခင္းမွ်ကိုသာ စဥ္းစားခဲ့ၾက သည္။ ယခုအခါမွာ အသည္း၊ ေက်ာက္ကပ္အစရွိသည့္ ကိုယ္တြင္းအဂၤါမ်ား အစားထိုးကုသရာ မွာ အဓိက်ေသာ HLA System ၊ HLA Gene စသည့္ အခ်က္မ်ားကို ေသြးသြင္းကုသရာမွာလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း အသစ္ေတြ႕ရွိမႈမ်ား ရွိလာ၍ ျဖစ္ သည္။
ေသြးသြင္းကုသခံယူရမည့္ လူနာအား ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ား ၏ ေသြးကို ေပးသြင္းလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ Transfusion-Associated graft-versus-host disease (TA-GvHD) ဆိုသည့္ ေရာဂါကို ျဖစ္ပြားေစသည္ဟု ဆိုသည္။ ထိုေရာဂါမွာ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္း၏ ေသြးကို လက္ခံခဲ့သည့္ လူနာအတြက္ လူနာ၏ ခုခံအားစနစ္ကို ထိခိုက္ ေျပာင္းလဲသြားေစေသာ ေရာဂါျဖစ္ၿပီး ႏွစ္ပတ္မွ သုံးပတ္ အတြင္း ေရာဂါလကၡဏာ ျပတတ္သည္။ ေရာဂါ၏ လကၡဏာမွာ ဖ်ားျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ အေရျပားတြင္ အဖုအပိမ့္မ်ားထြက္ျခင္း၊ အသည္းႏွင့္ အ႐ိုးမ်ား၏ အလုပ္တာဝန္မ်ား ထိခိုက္ျခင္းမ်ား ျဖစ္သည္။ TA- GvHD ေရာဂါရရွိခဲ့လွ်င္ အသက္ အႏၲရာယ္ရွိၿပီး အသက္ဆုံးရႈံးႏိုင္ ရန္ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိေသာ ေရာဂါအမ်ိဳးစား ျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။
TA-GvHD ေရာဂါကို ပထမဆုံးအေနျဖင့္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမွာ စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီး ကြၽန္မတို႔ ျမန္မာျပည္မွာမူ ထိုေရာဂါ အေၾကာင္းကို ေဆး႐ုံႀကီးမ်ား၊ ေသြးလႉဘဏ္ မ်ားႏွင့္ ေရာဂါရွာေဖြေရးဓာတ္ခြဲ ပညာရွင္မ်ား အၾကားမွာသာ အ ထူးသတိထား ေျပာဆိုႏိုင္ေသးသည့္ အေၾကာင္းအရာ ျဖစ္ေနေသးသည္။ ထိုေရာဂါႏွင့္ ပတ္ သက္၍ ဆရာဝန္မ်ား၊ ဓာတ္ခြဲ ကြၽမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ အျခား က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းမ်ားက အ ေသးစိတ္ သိရွိနားလည္ႏိုင္ရန္ သီးျခား ေလ့လာၾကရမွာ ျဖစ္ၿပီး လူနာရွင္မ်ားကမူ ပထမအဆင့္အေန ျဖင့္ မိမိ၏ မိသားစုဝင္မ်ားမွ တစ္ဦးဦးက ေသြးသြင္းကုသရန္ လို အပ္လာပါက မိသားစုေဆြမ်ိဳး သားခ်င္း၏ ေသြးကို လႉဒါန္းၾကမည့္အစား အျခား ေသြးသားမေတာ္စပ္သည့္ သူစိမ္းေသြးလႉရွင္ ကို ရွာေဖြ လႉဒါန္းေစရမည္ဟုသာ မွတ္သားထားရန္ လိုအပ္ေပမည္။ ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး ကဲ့သို႔ေသာ ေသြးလႉဘဏ္စနစ္ ရွိေသာ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ား ရွိ ေဆး႐ုံႀကီးမ်ားမွာ ေသြးမ်ားကို အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုအထိ ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ေသာ ေသြးဘဏ္ စနစ္မ်ား စနစ္တက် ရွိၿပီးျဖစ္ရာ ေသြးလႉရွင္က မည္သူပင္ ျဖစ္ေန ပါေစ။ လူနာအတြက္ အျခား၊ အျခားေဆြမ်ိဳးသားခ်င္း လုံး၀ မေတာ္စပ္သူ ေသြးလႉရွင္မ်ား၏ ေသြးႏွင့္ လဲလွယ္ေပးသြင္းႏိုင္ ေသာ္လည္း နယ္ေဒသမ်ားရွိ ေဆး႐ုံငယ္မ်ားမွာမူ ေသြးလႉဘဏ္ စနစ္မရွိဘဲ တိုက္႐ိုက္ေသြးယူ၊ ေသြးသြင္း စနစ္သာရွိေသးရာ ျပႆနာျဖစ္ႏိုင္ေျခမွာ ပိုမိုမ်ားေနသည့္ သေဘာေဆာင္ေနသည္။
အထူးသျဖင့္ က်န္းမာေရး သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ားပင္ တစ္ႏိုင္ငံလုံး အတိုင္းအတာ အထိ အလြယ္တကူ သိရွိရန္ ခက္ခဲေနေသး ရာ နယ္ေဒသမ်ားရွိ ဓာတ္ခြဲပညာ ရွင္မ်ားက ေသြးသြင္းကုသ ခံယူရမည့္ လူနာ၏ ေဆြမ်ိဳးေတာ္စပ္သူ၊ သားခ်င္းမ်ား၏ ေသြးကိုလက္ခံ ရန္ ျငင္းဆိုတိုင္း ေဆး႐ုံရွိဆရာဝန္ မ်ားႏွင့္ လည္းေကာင္း၊ ေသြးလႉ ဒါန္းရန္ ေရာက္ရွိလာေသာ လူနာ ၏ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ားႏွင့္ လည္းေကာင္း အတိုက္အခံ ျငင္းဆို ေျဖရွင္းေနၾကရဆဲ ျဖစ္ေနေၾကာင္း သိရွိရသည္။
ဓာတ္ခြဲပညာရွင္မ်ားက လူ နာ၏ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ား၏ ေသြးကို လက္ခံရန္ ျငင္းဆိုလိုက္တိုင္း လည္း ေဆး႐ုံရွိ ဆရာဝန္မ်ား စိတ္ဆိုး၊ လူနာရွင္က ေဒါသထြက္၊ ေသြးလႉခ်င္ၾကသည့္ ေဆြမ်ိဳးမ်ား ကလည္း ဓာတ္ခြဲခန္းက ကတ္သီး ကတ္သတ္လုပ္သည္ဟု ထင္ျမင္ၾကျခင္းမ်ားကို ရင္ဆိုင္ေနၾကရသည္ဟု နယ္ေဒသမ်ားရွိ ဓာတ္ခြဲပညာရွင္မ်ားက စာတမ္းဖတ္ပြဲမွာ သူတို႔ရင္ဆိုင္ ႀကဳံေတြ႕ေနရေသာ အခက္အခဲမ်ားကို ေျပာဆို ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။ ကြၽန္မကိုယ္တိုင္ပင္ ေရာဂါ ရွာေဖြေရး ဓာတ္ခြဲပညာရွင္ျဖစ္ သည့္တိုင္ စာတမ္းဖတ္ပြဲကို နားေထာင္ၿပီးမွ အဘယ္ေၾကာင့္ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္း အခ်င္းခ်င္း၏ ေသြးကို လက္ခံရန္ ျငင္းဆန္ရမည္ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းသေဘာ ေပါက္နားလည္ခဲ့ရသူ ျဖစ္သည္။
ထိုအတြက္ တစ္ဆက္တည္း ဆက္စပ္တင္ျပ ေျပာဆိုရပါလွ်င္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေရာဂါရွာေဖြေရး ဓာတ္ခြဲပညာရွင္မ်ားအသင္း ဆိုသည္မွာ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွာ စတင္ကာ ႀကီးထြားလာသည့္ တပ္မေတာ္အသင္းႀကီး၏ လက္ေအာက္မွာ မည္သည့္ အခ်ိန္ကာလကမွ ဖြဲ႕စည္းခြင့္မရရွိခဲ့ဘဲ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွ အသင္းအဖြဲ႕ငယ္ တစ္ခုအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းခြင့္ကို ခက္ခက္ခဲခဲ ရရွိလာခဲ့ေသာ အသင္းတစ္ခု ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံတကာရွိ ေရာဂါရွာေဖြေရး ဓာတ္ခြဲပညာရွင္မ်ား အသင္းမ်ားမွာ ကိုယ္ပိုင္ရပ္တည္ခြင့္၊ ကိုယ္ပိုင္ဦးစီး ေဆာင္႐ြက္လႈပ္ရွားခြင့္၊ ကိုယ္ပိုင္အေဆာက္အအုံမ်ား ကိုယ္စီႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ၿပီး ျဖစ္ေသာ္လည္း ျမန္မာျပည္၏ ေမြးကင္းစ ေရာဂါရွာေဖြေရးဓာတ္ခြဲ ပညာရွင္မ်ား အသင္းမွာကား အသင္းဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ရန္ အတြက္ အလြန္အားနည္းေနဆဲ အသင္း တစ္ခုမွ်သာ ရွိေသးသည္။
လူထု၏ က်န္းမာေရးဝန္ ေဆာင္မႈမ်ားကို ေခ်ာင္က်လွ်ိဳလွ်ိဳ ေဆး႐ုံအိုမ်ား၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ ေရာဂါပိုးမႊားအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ ရင္ဆိုင္ လုပ္ကိုင္ရင္း ဝန္ေဆာင္မႈေပးေန ေသာ ေရာဂါရွာေဖြေရးဓာတ္ခြဲ ပညာရွင္မ်ားသည္ စစ္အစိုးရ အဆက္ဆက္မွာ အေမ့ခံကြၽမ္းက်င္ ပညာရွင္မ်ား ျဖစ္ေနၿပီး ေခတ္မီ နည္းပညာမ်ားကို ႏိုင္ငံတကာ အဆင့္မီ တတ္ကြၽမ္းနားလည္ႏိုင္ရန္ အခြင့္အေရးမရရွိခဲ့ဘဲ ကိုယ့္အား ကိုယ္ကိုးကာ အသစ္ အသစ္ေတြ႕ရွိမႈမ်ားကို ေလ့လာသင္ယူ ေနရသူမ်ား ျဖစ္ေနသည္။
ယခုအထိလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ေရာဂါရွာေဖြေရး ပညာရွင္မ်ား အေနျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာ တကၠသိုလ္မ်ား၊ သင္တန္းမ်ားသို႔ အဆင့္ျမင့္ ပညာရပ္မ်ားကို အဆင့္ျမႇင့္ သင္ၾကားႏိုင္ရန္ အခြင့္အလမ္းမ်ား လုံးဝမရွိေသးသလို အသင္းအဖြဲ႕ တစ္ခုအေနျဖင့္ ေငြအား၊ လူအား နည္းပညာအားမ်ား အကူအညီေပးႏိုင္မည့္ မည္သည့္ ႏိုင္ငံတကာ ေဖာင္ေဒရွင္းမ်ိဳးမွလည္း မရွိေသးသည္ကလည္း ဝမ္းနည္းစရာ ေကာင္းလွသည္။ အနာဂတ္မွာေတာ့ မ်ိဳးဆက္သစ္၊ မ်ိဳးဆက္ ေဟာင္းမ်ားကို ထိုက္သင့္ေသာ ႏိုင္ငံတကာ ေရာဂါရွာေဖြေရး အဆင့္ျမင့္ပညာရပ္မ်ားကို သင္ယူ ေလ့လာႏိုင္ရန္ အစိုးရ၏ အကူ အညီ၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္း မ်ား၏ အကူအညီမ်ားကို ရရွိတန္ ေကာင္းရဲ႕ဟုသာ ေမွ်ာ္လင့္မိပါ သည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ ေရာဂါရွာေဖြ ေရးဓာတ္ခြဲပညာရွင္မ်ားအသင္း အေနျဖင့္ မျဖစ္ညစ္က်ယ္အေျခအေန အခက္အခဲမ်ား အၾကားမွ လူနာမ်ား၏ စမ္းသပ္ခံပစၥည္း မ်ားကို ေခတ္မီ စနစ္တက်စု ေဆာင္းရယူနည္း၊ စမ္းသပ္ခ်က္ အေျဖမ်ားကို တိက်မွန္ကန္ေစရန္ စံႏႈန္းထိန္းသိမ္းျခင္း (Quality Control) အတြက္ စာတမ္းမ်ား၊ ေဆးပညာဆိုင္ရာ အသစ္ေတြ႕ရွိ မႈမ်ားကို ျမန္မာႏိုင္ငံ တစ္ဝန္းရွိ ဓာတ္ခြဲပညာရွင္ ၄၀၀ ေက်ာ္ကို ဖိတ္ၾကားၿပီးမွ်ေဝႏိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္း အားထုတ္မႈအတြက္ အထူးေက်း ဇူးတင္ရွိမိသည္။
ကြၽန္မတို႔ ျပည္သူလူထု အေနျဖင့္ အထူးမွတ္သားေစခ်င္ေသာ စကားတစ္ခြန္းမွာ အကယ္၍ သင္၏ မိသားစုဝင္ တစ္ဦးဦး မက်န္းမမာ ျဖစ္ေနစဥ္ ေသြးသြင္းကုသရန္ လိုအပ္ပါက ေသြးလႉဒါန္းရန္ သင္၏ ေဆြမ်ိဳးေပါက္ေဖာ္မ်ားထံမွ အလႉမခံပါႏွင့္။ အေရးႀကီး ေသြးနီးမွ ဆိုေသာ ျမန္မာစကားပုံ သည္ အျခားေနရာမ်ားတြင္ မွန္ေကာင္းမွန္မည္။ ေခတ္သစ္ေဆးပညာမွာေတာ့… ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္း မွန္လွ်င္ တစ္ဝမ္းကြဲ၊ ႏွစ္ဝမ္းကြဲမ်ား၏ ေသြးမ်ားကိုပင္ ေပးသြင္းရန္ မသင့္ေတာ္။ အႏၲရာယ္ရွိသည္ဟု သတ္မွတ္ထားပါသည္။ ထို႔ ေၾကာင့္ ေအာက္ပါစကားလုံးမ်ား ကို တိတိက်က်လိုက္နာေဆာင္ ႐ြက္ၾကေစလိုသည္။
ေသြးသြင္းကုသခံယူရလွ်င္ ေဆြမ်ိဳးေပါက္ေဖာ္ေသြး ေဝးေဝး ေရွာင္ဟူ၍သာ…။။
Credit : Heain_Minn_Zar
ဤစာဖတ္သူမ်ားအားလံုးက်န္းမာခ်မ္းသာၾကပါေစလို႔ေ႐ႊခ်စ္သူမွဆုေတာင္းေမတၱာပို႔သေပးပါတယ္။
မွ်ေဝေပးျခင္းဟာလည္းေမတၱာတစ္မ်ိဳးပဲမို႔ မွ်ေဝေပးပါေနာ္...
ကျွန်မတို့ ပြည်သူတွေအ တွက် ကျန်းမာရေးရာသတင်း စကားတို့ ကို အချိန်မီရရှိရန် ခက်ခဲနှောင့်နှေး နေတတ်သည်ဟု ထင်သည်။ မြန်မာပြည်အနေနှင့် အစိုးရ၏ အများပြည်သူအတွက် ကျန်းမာရေး အသုံးစရိတ် ဘတ်ဂျက်မှာလည်း နည်းပါးလှရာ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန အနေဖြင့် လူထုပညာပေး လုပ်ငန်းများကို ငွေကုန်ကြေးကျ ခံကာ ထိထိရောက်ရောက် မလုပ်နိုင်ခြင်း သည်လည်း ပြည်သူလူထုအတွက် ကျန်းမာရေး ဗဟုသုတများ ရရှိနိုင်ရန် အခွင့်အလမ်း နည်းပါးနေရခြင်း၏ အကြောင်းရင်း တစ်ရပ် ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နေမည်။
အများပြည်သူလူထုကို မဆိုထားပါလင့်။ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ ကိုယ်တိုင်ပင် မွမ်းမံသင်တန်း များ၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ အတွက် အထူးရည်ရွယ်သည့် စာ စောင်များ၊ သီးသန့်ဂျာနယ်များ ထုတ်ဝေဖြန့်ချိနိုင်မှုမှာ ဖြစ်တည် သင့်သလောက် မဖြစ်တည်နိုင် သေး။ ထို့ကြောင့်ပင် အသစ်၊ အ သစ်သော ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ တွေ့ရှိချက် ဗဟုသုတများကို ဆင့်ပွားသိရှိရန် ကြန့်ကြာနှောင့်နှေး နေတတ်ပေသည်။
ယခု ကျွန်မအနေဖြင့် အကြောင်းအရာ တစ်ခုကို ပြောပြလို သည်။ ၂၀၁၄ ဖေဖော်ဝါရီလအ တွင်းက ဖြစ်သည်။ ကျွန်မ၏ မိတ်ဆွေဖြစ်သော စက်မှု (၁) ဝန်ကြီး ဌာနမှ ကျွမ်းကျင်အဆင့် (၃) တာ ဝန်ထမ်းဆောင်နေသူ ကိုကြီး မောင်ဆိုသော ဝန်ထမ်းငယ်တစ် ဦးသည် နေအိမ်အနီး စက်ဘီးစီး ရာမှ လဲကျပြီး ပေါင်ကျိုးသွား ခဲ့သည်။ သူသည် ရန်ကုန်ဆေးရုံ ကြီးသို့ ရောက်ရှိသွားပြီးနောက် ကျိုးသွားသော ပေါင်တံရိုးကို ခွဲ စိတ်ကုသရန် ခွဲစိတ်ခန်းသို့ ဝင်ရ မည်။ သွေးအားနည်းနေ၍ သွေး သွင်းရန် သွေး နှစ်ပုလင်းလိုအပ် သည်။ ထို့အတွက် သွေးလှူရှင်ကို ရှာဖွေပေးရမည်ဟု ဆိုသည်။
ကိုကြီးမောင်၏ သွေးမှာ (AB, Rh-) သွေးဖြစ်သည်။ ကို ကြီးမောင်အတွက် သွေးရရှိရန် ကိုကြီးမောင်၏ ညီအရင်း နှစ် ယောက်ကို သွေးအမျိုးအစားခွဲ ကြည့်ရာ သူတို့လည်း (AB, Rh-)သွေးများပင် ဖြစ်နေ၍ သွေးလှူ ဘဏ်သို့ ကိုကြီးမောင်အတွက် သွေးလှူပါမည်ဟု သွားရောက် စာရင်းပေးခဲ့ရာ သွေးလှူဘဏ်ရှိ ဓာတ်ခွဲဝန်ထမ်းများက ညီအစ်ကို မောင်နှမအချင်းချင်း၏ သွေးကို သွေးအုပ်စုတူညီသော်လည်း ပေး သွင်းရန် မသင့်လျော်ဟု ဆိုကာ လက်ခံရန် ငြင်းဆန်ခဲ့သည်။
ဒီလိုနှင့် ကိုကြီးမောင်နှင့် သွေး အမျိုးအစားတူညီသော ဆွေမျိုးသားချင်း မတော်စပ်သည့် အခြားသူစိမ်းသွေးလှူရှင် များ၏ (AB, Rh-) သွေးကို မရအရ ရှာဖွေရင်း ခွဲစိတ်ကုသခံ ယူနိုင်ရန် နှစ်ပတ်တိတိ စောင့်ဆိုင်းခဲ့ ရသည်။ ယခင်ကမူ ဆွေမျိုးသား ချင်းတော်စပ်သူပင် ဖြစ်စေ၊ သွေးသားမတော်စပ်သူ သူစိမ်းပင်ဖြစ်စေ သွေးအမျိုးအစား တူညီလျှင် ပေးသွင်းခဲ့ကြစမြဲ။ ယခုတော့ ထို သို့ မဟုတ်တော့ပြီ။
ထိုအကြောင်းအရာသစ်ကို ကျွန်မလည်း ဓာတ်ခွဲပညာရှင်တစ် ယောက်အနေနှင့် စိတ်ဝင်စားမိသည်။ ထို့ကြောင့် ၂၀၁၅ မေလ ၃ ရက်နေ့က ရန်ကုန်မြို့ မင်းရဲ ကျော်စွာလမ်းရှိ မြန်မာနိုင်ငံစက် မှုလုပ်ငန်းရှင်များနှင့် ကုန်သည် ကြီးများအသင်းတိုက်မှာ ပြုလုပ် ကျင်းပသော မြန်မာနိုင်ငံရောဂါ ရှာဖွေရေး ဓာတ်ခွဲကျွမ်းကျင်သူ များအသင်း (MMTA)၏ ဒုတိယ အကြိမ်မြောက် စာတမ်းဖတ်ပွဲကို တက်ရောက်နားထောင် ဖြစ်ခဲ့ သည်။ ထိုစာတမ်းဖတ်ပွဲမှာ MMTA မှ စာတမ်းအတော်များများကို ဖတ်ရှုခဲ့ကြသော်လည်း ကျန်စာတမ်းများမှာ အများပြည်သူ သိရှိရန် သိပ်မလိုအပ်လှဘဲ ကျွမ်းကျင်သူများနှင့်သာ သက် ဆိုင်သော စာတမ်းများ ဖြစ်သည်။
MMTA မှ ဖတ်ကြားခဲ့သော စာတမ်းများအနက် မန္တလေးပြည် သူ့ဆေးရုံကြီး သွေးလှူဘဏ်၏ ရောဂါရှာဖွေရေးဓာတ်ခွဲဘက် ဆိုင်ရာအရာရှိ ဒေါ်စိုးစံဝင်းဖတ် ကြားခဲ့သော (Say “NO” to Relative, s Blood) စာတမ်းပါ အကြောင်းအရာများကိုမူ အများ ပြည်သူသိရှိသင့်သည်ဟု ယူဆ၍ မျှဝေပေးပါရစေ။
Say “NO” to Relative,s Blood ဆိုသည့် စကားရပ်မှာ တကယ်တော့ သွေးသွင်းကုသခံ ယူရမည့် လူနာများအတွက် သွေး လိုအပ်လာလျှင် လူနာနှင့် ဆွေမျိုးတော်စပ်သူတို့၏ သွေးကို ဓာတ်ခွဲ ဝန်ထမ်းများက လက်မခံနိုင် ကြောင်း ငြင်းဆိုကြရန် ဓာတ်ခွဲ ပညာရှင်များအား ညွန်ကြားထားသော စကားလုံး ဖြစ်သည်။
အဘယ်ကြောင့်နည်း။ ယ ခင်က လက်ခံခဲ့ပြီး ယခုဘာ ကြောင့် လက်မခံရသနည်း။ ရှင်း လင်းအောင်ပြောပြရပါလျှင် ဆေး ပညာ၏ အသစ်တွေ့ရှိမှုတွေ ကြောင့် လက်မခံသင့်၍ လက်မခံရခြင်းဟုသာ ဖြေရပါလိမ့်မည်။ ယခင်က သွေးသွင်းကုသရာမှာ သွေးသွင်းကုသခံရမည့် လူနာနှင့် သွေးလှူရှင်တို့အကြားမှာ ABO နှင့် Rh သွေးအုပ်စုတူညီခြင်း၊ မတူညီခြင်းမျှကိုသာ စဉ်းစားခဲ့ကြ သည်။ ယခုအခါမှာ အသည်း၊ ကျောက်ကပ်အစရှိသည့် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများ အစားထိုးကုသရာ မှာ အဓိကျသော HLA System ၊ HLA Gene စသည့် အချက်များကို သွေးသွင်းကုသရာမှာလည်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် လိုအပ်ကြောင်း အသစ်တွေ့ရှိမှုများ ရှိလာ၍ ဖြစ် သည်။
သွေးသွင်းကုသခံယူရမည့် လူနာအား ဆွေမျိုးသားချင်းများ ၏ သွေးကို ပေးသွင်းလိုက်ခြင်းအားဖြင့် Transfusion-Associated graft-versus-host disease (TA-GvHD) ဆိုသည့် ရောဂါကို ဖြစ်ပွားစေသည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုရောဂါမှာ ဆွေမျိုးသားချင်း၏ သွေးကို လက်ခံခဲ့သည့် လူနာအတွက် လူနာ၏ ခုခံအားစနစ်ကို ထိခိုက် ပြောင်းလဲသွားစေသော ရောဂါဖြစ်ပြီး နှစ်ပတ်မှ သုံးပတ် အတွင်း ရောဂါလက္ခဏာ ပြတတ်သည်။ ရောဂါ၏ လက္ခဏာမှာ ဖျားခြင်း၊ အန်ခြင်း၊ အရေပြားတွင် အဖုအပိမ့်များထွက်ခြင်း၊ အသည်းနှင့် အရိုးများ၏ အလုပ်တာဝန်များ ထိခိုက်ခြင်းများ ဖြစ်သည်။ TA- GvHD ရောဂါရရှိခဲ့လျှင် အသက် အန္တရာယ်ရှိပြီး အသက်ဆုံးရှုံးနိုင် ရန် ၉၀ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော ရောဂါအမျိုးစား ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။
TA-GvHD ရောဂါကို ပထမဆုံးအနေဖြင့် ဂျပန်နိုင်ငံမှာ စတင်တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ကျွန်မတို့ မြန်မာပြည်မှာမူ ထိုရောဂါ အကြောင်းကို ဆေးရုံကြီးများ၊ သွေးလှူဘဏ် များနှင့် ရောဂါရှာဖွေရေးဓာတ်ခွဲ ပညာရှင်များ အကြားမှာသာ အ ထူးသတိထား ပြောဆိုနိုင်သေးသည့် အကြောင်းအရာ ဖြစ်နေသေးသည်။ ထိုရောဂါနှင့် ပတ် သက်၍ ဆရာဝန်များ၊ ဓာတ်ခွဲ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များနှင့် အခြား ကျန်းမာရေး ဝန်ထမ်းများက အ သေးစိတ် သိရှိနားလည်နိုင်ရန် သီးခြား လေ့လာကြရမှာ ဖြစ်ပြီး လူနာရှင်များကမူ ပထမအဆင့်အနေ ဖြင့် မိမိ၏ မိသားစုဝင်များမှ တစ်ဦးဦးက သွေးသွင်းကုသရန် လို အပ်လာပါက မိသားစုဆွေမျိုး သားချင်း၏ သွေးကို လှူဒါန်းကြမည့်အစား အခြား သွေးသားမတော်စပ်သည့် သူစိမ်းသွေးလှူရှင် ကို ရှာဖွေ လှူဒါန်းစေရမည်ဟုသာ မှတ်သားထားရန် လိုအပ်ပေမည်။ ရန်ကုန်၊ မန္တလေး ကဲ့သို့သော သွေးလှူဘဏ်စနစ် ရှိသော မြို့ကြီးများ ရှိ ဆေးရုံကြီးများမှာ သွေးများကို အချိန်ကာလ တစ်ခုအထိ ထိန်းသိမ်းထားနိုင်သော သွေးဘဏ် စနစ်များ စနစ်တကျ ရှိပြီးဖြစ်ရာ သွေးလှူရှင်က မည်သူပင် ဖြစ်နေ ပါစေ။ လူနာအတွက် အခြား၊ အခြားဆွေမျိုးသားချင်း လုံး၀ မတော်စပ်သူ သွေးလှူရှင်များ၏ သွေးနှင့် လဲလှယ်ပေးသွင်းနိုင် သော်လည်း နယ်ဒေသများရှိ ဆေးရုံငယ်များမှာမူ သွေးလှူဘဏ် စနစ်မရှိဘဲ တိုက်ရိုက်သွေးယူ၊ သွေးသွင်း စနစ်သာရှိသေးရာ ပြဿနာဖြစ်နိုင်ခြေမှာ ပိုမိုများနေသည့် သဘောဆောင်နေသည်။
အထူးသဖြင့် ကျန်းမာရေး သတင်းအချက်အလက်များကို ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများပင် တစ်နိုင်ငံလုံး အတိုင်းအတာ အထိ အလွယ်တကူ သိရှိရန် ခက်ခဲနေသေး ရာ နယ်ဒေသများရှိ ဓာတ်ခွဲပညာ ရှင်များက သွေးသွင်းကုသ ခံယူရမည့် လူနာ၏ ဆွေမျိုးတော်စပ်သူ၊ သားချင်းများ၏ သွေးကိုလက်ခံ ရန် ငြင်းဆိုတိုင်း ဆေးရုံရှိဆရာဝန် များနှင့် လည်းကောင်း၊ သွေးလှူ ဒါန်းရန် ရောက်ရှိလာသော လူနာ ၏ ဆွေမျိုးသားချင်းများနှင့် လည်းကောင်း အတိုက်အခံ ငြင်းဆို ဖြေရှင်းနေကြရဆဲ ဖြစ်နေကြောင်း သိရှိရသည်။
ဓာတ်ခွဲပညာရှင်များက လူ နာ၏ ဆွေမျိုးသားချင်းများ၏ သွေးကို လက်ခံရန် ငြင်းဆိုလိုက်တိုင်း လည်း ဆေးရုံရှိ ဆရာဝန်များ စိတ်ဆိုး၊ လူနာရှင်က ဒေါသထွက်၊ သွေးလှူချင်ကြသည့် ဆွေမျိုးများ ကလည်း ဓာတ်ခွဲခန်းက ကတ်သီး ကတ်သတ်လုပ်သည်ဟု ထင်မြင်ကြခြင်းများကို ရင်ဆိုင်နေကြရသည်ဟု နယ်ဒေသများရှိ ဓာတ်ခွဲပညာရှင်များက စာတမ်းဖတ်ပွဲမှာ သူတို့ရင်ဆိုင် ကြုံတွေ့နေရသော အခက်အခဲများကို ပြောဆို ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ ကျွန်မကိုယ်တိုင်ပင် ရောဂါ ရှာဖွေရေး ဓာတ်ခွဲပညာရှင်ဖြစ် သည့်တိုင် စာတမ်းဖတ်ပွဲကို နားထောင်ပြီးမှ အဘယ်ကြောင့် ဆွေမျိုးသားချင်း အချင်းချင်း၏ သွေးကို လက်ခံရန် ငြင်းဆန်ရမည်ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသဘော ပေါက်နားလည်ခဲ့ရသူ ဖြစ်သည်။
ထိုအတွက် တစ်ဆက်တည်း ဆက်စပ်တင်ပြ ပြောဆိုရပါလျှင် မြန်မာနိုင်ငံ ရောဂါရှာဖွေရေး ဓာတ်ခွဲပညာရှင်များအသင်း ဆိုသည်မှာ ၁၉၆၂ ခုနှစ်မှာ စတင်ကာ ကြီးထွားလာသည့် တပ်မတော်အသင်းကြီး၏ လက်အောက်မှာ မည်သည့် အချိန်ကာလကမှ ဖွဲ့စည်းခွင့်မရရှိခဲ့ဘဲ ၂၀၁၂ ခုနှစ်မှ အသင်းအဖွဲ့ငယ် တစ်ခုအဖြစ် ဖွဲ့စည်းခွင့်ကို ခက်ခက်ခဲခဲ ရရှိလာခဲ့သော အသင်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။
နိုင်ငံတကာရှိ ရောဂါရှာဖွေရေး ဓာတ်ခွဲပညာရှင်များ အသင်းများမှာ ကိုယ်ပိုင်ရပ်တည်ခွင့်၊ ကိုယ်ပိုင်ဦးစီး ဆောင်ရွက်လှုပ်ရှားခွင့်၊ ကိုယ်ပိုင်အဆောက်အအုံများ ကိုယ်စီနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ပြီး ဖြစ်သော်လည်း မြန်မာပြည်၏ မွေးကင်းစ ရောဂါရှာဖွေရေးဓာတ်ခွဲ ပညာရှင်များ အသင်းမှာကား အသင်းဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရန် အတွက် အလွန်အားနည်းနေဆဲ အသင်း တစ်ခုမျှသာ ရှိသေးသည်။
လူထု၏ ကျန်းမာရေးဝန် ဆောင်မှုများကို ချောင်ကျလျှိုလျှို ဆေးရုံအိုများ၏ နောက်ကွယ်တွင် ရောဂါပိုးမွှားအမျိုးမျိုးနှင့် ရင်ဆိုင် လုပ်ကိုင်ရင်း ဝန်ဆောင်မှုပေးနေ သော ရောဂါရှာဖွေရေးဓာတ်ခွဲ ပညာရှင်များသည် စစ်အစိုးရ အဆက်ဆက်မှာ အမေ့ခံကျွမ်းကျင် ပညာရှင်များ ဖြစ်နေပြီး ခေတ်မီ နည်းပညာများကို နိုင်ငံတကာ အဆင့်မီ တတ်ကျွမ်းနားလည်နိုင်ရန် အခွင့်အရေးမရရှိခဲ့ဘဲ ကိုယ့်အား ကိုယ်ကိုးကာ အသစ် အသစ်တွေ့ရှိမှုများကို လေ့လာသင်ယူ နေရသူများ ဖြစ်နေသည်။
ယခုအထိလည်း မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရောဂါရှာဖွေရေး ပညာရှင်များ အနေဖြင့် နိုင်ငံတကာ တက္ကသိုလ်များ၊ သင်တန်းများသို့ အဆင့်မြင့် ပညာရပ်များကို အဆင့်မြှင့် သင်ကြားနိုင်ရန် အခွင့်အလမ်းများ လုံးဝမရှိသေးသလို အသင်းအဖွဲ့ တစ်ခုအနေဖြင့် ငွေအား၊ လူအား နည်းပညာအားများ အကူအညီပေးနိုင်မည့် မည်သည့် နိုင်ငံတကာ ဖောင်ဒေရှင်းမျိုးမှလည်း မရှိသေးသည်ကလည်း ဝမ်းနည်းစရာ ကောင်းလှသည်။ အနာဂတ်မှာတော့ မျိုးဆက်သစ်၊ မျိုးဆက် ဟောင်းများကို ထိုက်သင့်သော နိုင်ငံတကာ ရောဂါရှာဖွေရေး အဆင့်မြင့်ပညာရပ်များကို သင်ယူ လေ့လာနိုင်ရန် အစိုးရ၏ အကူ အညီ၊ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်း များ၏ အကူအညီများကို ရရှိတန် ကောင်းရဲ့ဟုသာ မျှော်လင့်မိပါ သည်။
မြန်မာနိုင်ငံ ရောဂါရှာဖွေ ရေးဓာတ်ခွဲပညာရှင်များအသင်း အနေဖြင့် မဖြစ်ညစ်ကျယ်အခြေအနေ အခက်အခဲများ အကြားမှ လူနာများ၏ စမ်းသပ်ခံပစ္စည်း များကို ခေတ်မီ စနစ်တကျစု ဆောင်းရယူနည်း၊ စမ်းသပ်ချက် အဖြေများကို တိကျမှန်ကန်စေရန် စံနှုန်းထိန်းသိမ်းခြင်း (Quality Control) အတွက် စာတမ်းများ၊ ဆေးပညာဆိုင်ရာ အသစ်တွေ့ရှိ မှုများကို မြန်မာနိုင်ငံ တစ်ဝန်းရှိ ဓာတ်ခွဲပညာရှင် ၄၀၀ ကျော်ကို ဖိတ်ကြားပြီးမျှဝေနိုင်ရန် ကြိုးပမ်း အားထုတ်မှုအတွက် အထူးကျေး ဇူးတင်ရှိမိသည်။
ကျွန်မတို့ ပြည်သူလူထု အနေဖြင့် အထူးမှတ်သားစေချင်သော စကားတစ်ခွန်းမှာ အကယ်၍ သင်၏ မိသားစုဝင် တစ်ဦးဦး မကျန်းမမာ ဖြစ်နေစဉ် သွေးသွင်းကုသရန် လိုအပ်ပါက သွေးလှူဒါန်းရန် သင်၏ ဆွေမျိုးပေါက်ဖော်များထံမှ အလှူမခံပါနှင့်။ အရေးကြီး သွေးနီးမှ ဆိုသော မြန်မာစကားပုံ သည် အခြားနေရာများတွင် မှန်ကောင်းမှန်မည်။ ခေတ်သစ်ဆေးပညာမှာတော့… ဆွေမျိုးသားချင်း မှန်လျှင် တစ်ဝမ်းကွဲ၊ နှစ်ဝမ်းကွဲများ၏ သွေးများကိုပင် ပေးသွင်းရန် မသင့်တော်။ အန္တရာယ်ရှိသည်ဟု သတ်မှတ်ထားပါသည်။ ထို့ ကြောင့် အောက်ပါစကားလုံးများ ကို တိတိကျကျလိုက်နာဆောင် ရွက်ကြစေလိုသည်။
သွေးသွင်းကုသခံယူရလျှင် ဆွေမျိုးပေါက်ဖော်သွေး ဝေးဝေး ရှောင်ဟူ၍သာ…။။
Credit : Heain_Minn_Zar
ဤစာဖတ်သူများအားလုံးကျန်းမာချမ်းသာကြပါစေလို့ရွှေချစ်သူမှဆုတောင်းမေတ္တာပို့သပေးပါတယ်။
မျှဝေပေးခြင်းဟာလည်းမေတ္တာတစ်မျိုးပဲမို့ မျှဝေပေးပါနော်...
